Namazın vâciblerinden herhangi birini bilerek
yapmamak, tahrîmen (harama yakın) bir mekruhtur. Sünnet veyahut
âdâbından birini yapmamak mekruh ise de, harama yakın değildir.
Bu genel kaideden sonra, namazın belli başlı mekruhlarını görelim:
1 - Namazda bedeni ve elbisesiyle oynamak. Serinlemek maksadıyla eliyle yelpazelenmek.
Namazın
kemâli, ruhen ve bedenen huşû' ve sükûnet bulmak ve dünyevî işlerden
kalben alâkayı kesmek ile olduğundan bu gibi işler mekruh görülmüştür.
Hadîs-i şerîf'te de: "Allah Teâlâ sizin namazda oynamanızı hoş görmez"
buyurulmuştur.
2 - Abdesti sıkışık bir vaziyette veya iştah
çekici bir yemek sofraya konmuş iken namaza durmak... Bunlar da,
namazda kalb ve zihni meşgul ederek huzura engel olduklarından mekruh
sayılmışlardır.
3 - Namazda parmak çıtlatmak veya parmakları birbirine geçirmek (teşbik).
İbn-i
Âbidin'in beyanına göre, parmak çıtlatmak namazın haricinde de
mekruhtur. Teşbik ise, ancak mafsallara masaj için yapılıyorsa mekruh
olmaz.
4 - Namazda iken esnemek, gerinmek, eli böğrüne koymak.
5 - Göğsünü kıbleden çevirmeden boynunu döndürüp bir yere bakmak. Göğsü kıbleden döndürmek ise namazı bozar.
6 - Kollarını yere sermek. Kadınların sermesi mekruh değildir.
7 - İşâretle selâm almak.
8 - Secdeye varırken elbisesini önden veya arkadan eliyle tutup kaldırmak.
9
- Ceket ve paltosunu giymeyip omuzuna veya başına alarak namaz kılmak.
Bu, kibir ve namaza önem vermemek gibi duygularla olursa, mekruhtur.
Bir özürden dolayı olursa mekruh sayılmaz.
10 - Kılıksız bir
halde, kirli iş elbisesi içinde veya başkasının yanına çıkamayacağı bir
kıyafetle namaza durmak. Hz. Ömer (ra) kirden sakınılmayan hizmet
elbisesi ile namaz kılmakta olan bir kimseyi görünce ona hitaben: "Seni
bâzı kimselere göndersem bu elbise ile gider misin?" diye sormuş; o da,
"Hayır" deyince: "Cenâb-ı Hak, kendisi için süslenilmeğe en lâyık
olandır" buyurmuştur.
Namazda müstehab olan mu'tad elbisedir.
Yani başkasının yanına da giyilerek çıkılabilen elbisedir. Gecelik ve
pijamalar, evde giyilen mu'tad elbiseler olduğuna göre, onunla namaz
câiz olur. Fakat evlâ olan pijama ve geceliklerle namaz kılmamaktır.
Çünkü temiz olmama ihtimali mevcuttur.
11 - Kısa kollu elbise ile namaza durmak. Kolları dirseklere kadar sıvalı, lâubali bir vaziyette namaza durmak da mekruhtur.
12 - Kırâeti tam bitirmeden rükû'a eğilmek.
13 - İkinci rek'atta, ilk rek'atta okuduğu sûre ve âyetin üstündeki sûre ve âyeti okumak.
14
- Birinci ve ikinci rek'atta okuduğu iki sûre arasını, sadece bir sûre
ile ayırmak. Meselâ birinci rek'atta Fîl sûresini, ikinci rek'atte de
Mâûn sûresini okumak gibi. Arada Îlâf sûresi atlanmıştır.
Kerahetten kurtulmak için, arada en az iki sûre bırakmalıdır.
15 - Her namazın ikinci rek'ati birinciden, dördüncü rek'ati de üçüncüden uzun olmamalıdır.
16 - İki rek'atta da aynı sûreyi tekrar etmek. Eğer ezberinde başka sûre yoksa mekruh olmaz.
Nafile namazlarda tekrarda bir kerahet yoktur.
17 - Bilerek aynı sûrede bir veya birkaç âyet atlamak.
18
- Namazda gözlerini yummak veya göğe dikmek. Namazda secde yerine
bakmak âdâbdandır. Gözleri yummak, bu edebi terk etmektir. Ancak huşûu
giderici ve dikkati dağıtıcı bir şey'i görmemek için göz yumulması
bakmaktan evlâdır.
19 - Vücudundan kıl koparmak gibi namaza uygun düşmeyen bir amel-i kalîlde bulunmak.
20
- Namazda kaşınmak, terini silmek. Kaşınmadığı ve terini silmediği
takdirde aşırı rahatsızlıktan zihni meşgul olacaksa, câiz olur. Bir
rek'atta üç kere üstüste kaşınmak ise amel-i kesîr sayılacağı için,
namazı bozar.
21 - Canlı bir şey'in resmi üzerine secde etmek.
22
- Üzerinde canlı resimleri bulunan elbise giymek, başının üstünde,
arkasında, önünde, yan taraflarında veya karşısında canlı resimleri
olmak.
Eğer resim, ayakta duran için çok dikkat etmedikçe
farkedilmeyecek derecede küçük olursa, yahut büyük olmakla beraber
yaşamayacak şekilde başı kesik veya âzası noksan olursa câiz olur.
Fakat yine de bunları kıble tarafına asmamaya dikkat etmelidir.
23 - Bir özür yokken, secdede yalnız alnı yere koyup burnu koymamak.
24 - İşlek yol üzerinde, mezar üstünde, hamamda, gübrelikte, pisliğe yakın bir yerde namaz kılmak.
25 - Camide ön safta açık yer varken ilerlemeyip arkada namaza durmak.
26 - Kor hâlindeki ateşe karşı namaz kılmak. Mum, kandil, lâmba karşısında namaz kılmakta bir kerahet yoktur.
27
- Tenbellik eseri yanında takke taşımayı bir külfet sayarak veya başını
örtmeyi ehemmiyetsiz görerek başı açık namaz kılmak. Halbuki namazda
başın örtülü olması sünnettir. Hattâ, secde esnasında baştan düşen
takkeyi amel-i kesîr işlemeden (meselâ tek el ile) yerden alıp başa
örtmeyi bâzıları efdal görmüşlerdir. Bir özürden dolayı başın açık
bulunmasında ise kerahet yoktur.
Bir de, tezellül ve huşû' maksadıyla başı açık bırakmakta bir beis yoktur, diyenler de vardır.
*
Namazda takkenin üzerine sarık sarmak sünnettir. Allah Resûlü: "Sarıklı
kılınan namaz, sarıksız kılınan namazdan 70 defa daha hayırlıdır" (Tâc)
buyurmuştur. Bâzı âlimlere göre, başı takke ile örtmek de sarık yerini
tutabilir.
28 - Âyetleri, rükû' ve secdelerde okunan tesbihleri el ile saymak.
29
- Uyuyan insanlara ve insanın yüzüne karşı da namaz kılma mekruhtur.
Arkası dönük kimseye karşı namaz kılmakta hiçbir mahzur yoktur.
30 - Önünden insan geçeceği tahmin edilen yerde, namaz kılarken önüne sütre koymamak da mekruhtur.
31 - Farz namazlarda özürsüz bir şey'e dayanmak ve sağa-sola sallanmak da mekruhtur.
32
- Secdeye giderken özürsüz olarak ellerini dizlerinden önce yere
koymak; kalkarken de dizleri ellerden önce kaldırmak veya ellerine
abanarak kalkmak.
33 - Rükû'da iken başı sırt ile beraber olarak düz tutmayıp yukarı dikmek ve aşağı eğmek.
34 - Besmele'yi ve Âmin'i açıktan söylemek.
35 - Rükû ve secde tesbihlerini 3'den az yapmak.
36 - Zaruret yokken sırtına veya kucağına çocuk alarak namaza durmak.
37
- Zaruret yokken erkeğin ipek elbise ile namaz kılması. İpek seccade
üzerinde ise namaz kılınabilir. Çünkü erkek için haram olan ipek
giymektir. Kullanmak ise câizdir.
NAMAZDA MEKRUH OLMAYAN ŞEYLER
1 - Mushaf'a, yanan muma, kandile, fenere karşı namaz kılmak mekruh değildir.
2 - Üzerinde canlı sûreti bulunan bir yaygıya -eğer sûret ayak altında kalıyorsa- secde etmek mekruh değildir.
3
- Namazda yılan, akrep öldürmek mekruh olmaz. Ancak bu öldürüş amel-i
kesîri gerektirir veya göğsü kıbleden çevirirse, namaz o zaman bozulur.
4 - Namaz kılanın önünde arkası dönük adam olması da mekruh değildir.
5 - Yüzünü çevirmeden göz ucuyla bakmakta bir beis yoktur. Evlâ olansa, onu da terketmektir.
6 - Yer secde edilemiyecek halde ise, yatak üzerinde de namaz kılınabilir.
7
- Secdede alına yapışan çer çöp ve tozu, insanı rahatsız ve zihnen
meşgul ederse, ter siler gibi silivermek de mekruh değildir.
yapmamak, tahrîmen (harama yakın) bir mekruhtur. Sünnet veyahut
âdâbından birini yapmamak mekruh ise de, harama yakın değildir.
Bu genel kaideden sonra, namazın belli başlı mekruhlarını görelim:
1 - Namazda bedeni ve elbisesiyle oynamak. Serinlemek maksadıyla eliyle yelpazelenmek.
Namazın
kemâli, ruhen ve bedenen huşû' ve sükûnet bulmak ve dünyevî işlerden
kalben alâkayı kesmek ile olduğundan bu gibi işler mekruh görülmüştür.
Hadîs-i şerîf'te de: "Allah Teâlâ sizin namazda oynamanızı hoş görmez"
buyurulmuştur.
2 - Abdesti sıkışık bir vaziyette veya iştah
çekici bir yemek sofraya konmuş iken namaza durmak... Bunlar da,
namazda kalb ve zihni meşgul ederek huzura engel olduklarından mekruh
sayılmışlardır.
3 - Namazda parmak çıtlatmak veya parmakları birbirine geçirmek (teşbik).
İbn-i
Âbidin'in beyanına göre, parmak çıtlatmak namazın haricinde de
mekruhtur. Teşbik ise, ancak mafsallara masaj için yapılıyorsa mekruh
olmaz.
4 - Namazda iken esnemek, gerinmek, eli böğrüne koymak.
5 - Göğsünü kıbleden çevirmeden boynunu döndürüp bir yere bakmak. Göğsü kıbleden döndürmek ise namazı bozar.
6 - Kollarını yere sermek. Kadınların sermesi mekruh değildir.
7 - İşâretle selâm almak.
8 - Secdeye varırken elbisesini önden veya arkadan eliyle tutup kaldırmak.
9
- Ceket ve paltosunu giymeyip omuzuna veya başına alarak namaz kılmak.
Bu, kibir ve namaza önem vermemek gibi duygularla olursa, mekruhtur.
Bir özürden dolayı olursa mekruh sayılmaz.
10 - Kılıksız bir
halde, kirli iş elbisesi içinde veya başkasının yanına çıkamayacağı bir
kıyafetle namaza durmak. Hz. Ömer (ra) kirden sakınılmayan hizmet
elbisesi ile namaz kılmakta olan bir kimseyi görünce ona hitaben: "Seni
bâzı kimselere göndersem bu elbise ile gider misin?" diye sormuş; o da,
"Hayır" deyince: "Cenâb-ı Hak, kendisi için süslenilmeğe en lâyık
olandır" buyurmuştur.
Namazda müstehab olan mu'tad elbisedir.
Yani başkasının yanına da giyilerek çıkılabilen elbisedir. Gecelik ve
pijamalar, evde giyilen mu'tad elbiseler olduğuna göre, onunla namaz
câiz olur. Fakat evlâ olan pijama ve geceliklerle namaz kılmamaktır.
Çünkü temiz olmama ihtimali mevcuttur.
11 - Kısa kollu elbise ile namaza durmak. Kolları dirseklere kadar sıvalı, lâubali bir vaziyette namaza durmak da mekruhtur.
12 - Kırâeti tam bitirmeden rükû'a eğilmek.
13 - İkinci rek'atta, ilk rek'atta okuduğu sûre ve âyetin üstündeki sûre ve âyeti okumak.
14
- Birinci ve ikinci rek'atta okuduğu iki sûre arasını, sadece bir sûre
ile ayırmak. Meselâ birinci rek'atta Fîl sûresini, ikinci rek'atte de
Mâûn sûresini okumak gibi. Arada Îlâf sûresi atlanmıştır.
Kerahetten kurtulmak için, arada en az iki sûre bırakmalıdır.
15 - Her namazın ikinci rek'ati birinciden, dördüncü rek'ati de üçüncüden uzun olmamalıdır.
16 - İki rek'atta da aynı sûreyi tekrar etmek. Eğer ezberinde başka sûre yoksa mekruh olmaz.
Nafile namazlarda tekrarda bir kerahet yoktur.
17 - Bilerek aynı sûrede bir veya birkaç âyet atlamak.
18
- Namazda gözlerini yummak veya göğe dikmek. Namazda secde yerine
bakmak âdâbdandır. Gözleri yummak, bu edebi terk etmektir. Ancak huşûu
giderici ve dikkati dağıtıcı bir şey'i görmemek için göz yumulması
bakmaktan evlâdır.
19 - Vücudundan kıl koparmak gibi namaza uygun düşmeyen bir amel-i kalîlde bulunmak.
20
- Namazda kaşınmak, terini silmek. Kaşınmadığı ve terini silmediği
takdirde aşırı rahatsızlıktan zihni meşgul olacaksa, câiz olur. Bir
rek'atta üç kere üstüste kaşınmak ise amel-i kesîr sayılacağı için,
namazı bozar.
21 - Canlı bir şey'in resmi üzerine secde etmek.
22
- Üzerinde canlı resimleri bulunan elbise giymek, başının üstünde,
arkasında, önünde, yan taraflarında veya karşısında canlı resimleri
olmak.
Eğer resim, ayakta duran için çok dikkat etmedikçe
farkedilmeyecek derecede küçük olursa, yahut büyük olmakla beraber
yaşamayacak şekilde başı kesik veya âzası noksan olursa câiz olur.
Fakat yine de bunları kıble tarafına asmamaya dikkat etmelidir.
23 - Bir özür yokken, secdede yalnız alnı yere koyup burnu koymamak.
24 - İşlek yol üzerinde, mezar üstünde, hamamda, gübrelikte, pisliğe yakın bir yerde namaz kılmak.
25 - Camide ön safta açık yer varken ilerlemeyip arkada namaza durmak.
26 - Kor hâlindeki ateşe karşı namaz kılmak. Mum, kandil, lâmba karşısında namaz kılmakta bir kerahet yoktur.
27
- Tenbellik eseri yanında takke taşımayı bir külfet sayarak veya başını
örtmeyi ehemmiyetsiz görerek başı açık namaz kılmak. Halbuki namazda
başın örtülü olması sünnettir. Hattâ, secde esnasında baştan düşen
takkeyi amel-i kesîr işlemeden (meselâ tek el ile) yerden alıp başa
örtmeyi bâzıları efdal görmüşlerdir. Bir özürden dolayı başın açık
bulunmasında ise kerahet yoktur.
Bir de, tezellül ve huşû' maksadıyla başı açık bırakmakta bir beis yoktur, diyenler de vardır.
*
Namazda takkenin üzerine sarık sarmak sünnettir. Allah Resûlü: "Sarıklı
kılınan namaz, sarıksız kılınan namazdan 70 defa daha hayırlıdır" (Tâc)
buyurmuştur. Bâzı âlimlere göre, başı takke ile örtmek de sarık yerini
tutabilir.
28 - Âyetleri, rükû' ve secdelerde okunan tesbihleri el ile saymak.
29
- Uyuyan insanlara ve insanın yüzüne karşı da namaz kılma mekruhtur.
Arkası dönük kimseye karşı namaz kılmakta hiçbir mahzur yoktur.
30 - Önünden insan geçeceği tahmin edilen yerde, namaz kılarken önüne sütre koymamak da mekruhtur.
31 - Farz namazlarda özürsüz bir şey'e dayanmak ve sağa-sola sallanmak da mekruhtur.
32
- Secdeye giderken özürsüz olarak ellerini dizlerinden önce yere
koymak; kalkarken de dizleri ellerden önce kaldırmak veya ellerine
abanarak kalkmak.
33 - Rükû'da iken başı sırt ile beraber olarak düz tutmayıp yukarı dikmek ve aşağı eğmek.
34 - Besmele'yi ve Âmin'i açıktan söylemek.
35 - Rükû ve secde tesbihlerini 3'den az yapmak.
36 - Zaruret yokken sırtına veya kucağına çocuk alarak namaza durmak.
37
- Zaruret yokken erkeğin ipek elbise ile namaz kılması. İpek seccade
üzerinde ise namaz kılınabilir. Çünkü erkek için haram olan ipek
giymektir. Kullanmak ise câizdir.
NAMAZDA MEKRUH OLMAYAN ŞEYLER
1 - Mushaf'a, yanan muma, kandile, fenere karşı namaz kılmak mekruh değildir.
2 - Üzerinde canlı sûreti bulunan bir yaygıya -eğer sûret ayak altında kalıyorsa- secde etmek mekruh değildir.
3
- Namazda yılan, akrep öldürmek mekruh olmaz. Ancak bu öldürüş amel-i
kesîri gerektirir veya göğsü kıbleden çevirirse, namaz o zaman bozulur.
4 - Namaz kılanın önünde arkası dönük adam olması da mekruh değildir.
5 - Yüzünü çevirmeden göz ucuyla bakmakta bir beis yoktur. Evlâ olansa, onu da terketmektir.
6 - Yer secde edilemiyecek halde ise, yatak üzerinde de namaz kılınabilir.
7
- Secdede alına yapışan çer çöp ve tozu, insanı rahatsız ve zihnen
meşgul ederse, ter siler gibi silivermek de mekruh değildir.
